ακουαφόρτε

ακουαφόρτε
I
(ιταλ. acquaforte,γαλλ. eau-forte). Ειδική μέθοδος χαρακτικής σε μέταλλο. Ονομάζεται επίσης α. και το έργο που έχει εκτελεστεί με τη μέθοδο αυτή. Στην α. οι γραμμές είναι σαφέστατα διαχωρισμένες η μία από την άλλη και μπορούν να γίνουν εξαιρετικά λεπτές και κομψές. Η τεχνική της α. επινοήθηκε πιθανότατα στις γερμανόφωνες περιοχές, τις αρχές του 16ου αι. Κατά τους ειδικούς, η παλαιότερη σωζόμενη χαλκογραφία με την τεχνική αυτή είναι μια προσωπογραφία που χάραξε ο Ντανιέλ Χόπφερ από το Άουγκσμπουργκ, περίπου το 1504, ενώ η πρώτη ασφαλώς χρονολογημένη α. είναι του 1523, έργο του Ελβετού χρυσοχόου και χαράκτη Ουρς Γκραφ. Με την απαρχή της α. συνδέεται και το όνομα του μεγαλύτερου Γερμανού ζωγράφου, του Άλμπρεχτ Ντίρερ, που από το 1515 έως το 1519 χάραξε επτά α. σε πλάκες σιδήρου. Κατά τον 16ο αι., πολλοί ζωγράφοι και χαράκτες, γοητευμένοι από τις μεγάλες εκφραστικές δυνατότητες της νέας μεθόδου, πειραματίστηκαν με την α. και τελειοποίησαν βαθμιαία τη δύσκολη τεχνική της. Οι σημαντικότεροι από αυτούς είναι ο Γερμανός Άλμπρεχτ Αλτντόρφερ και οι Ιταλοί Παρμιτζανίνο, Μπαρότσι και Αγκοστίνο Καράτσι. Τον επόμενο αιώνα η α. έφτασε σε τεχνική και καλλιτεχνική αρτιότητα ανυπέρβλητη, ιδιαίτερα με τον Ρέμπραντ· τα περίπου τριακόσια χαρακτικά έργα του παραμένουν μοναδικά έως σήμερα για την ωραιότητα και τον πλούτο των φωτοσκιάσεών τους. Άλλοι διάσημοι χαράκτες του 17ου αι. ήταν ο Γάλλος Ζακ Καλό, οι Ιταλοί Τζοβάνι Μπενεντέτο Καστιλιόνε, γνωστός με το επίθετο Γκρεκέτο, ο Στέφανο ντέλα Μπελά και ο Ισπανός Χοσέ ντε Ριμπέρα που εργάστηκε στη Νάπολη. Θαυμάσιες χαλκογραφίες με α. χάραξε επίσης και ο Άντονι Βαν Ντάικ.
Τον 18ο αι. τέσσερις μεγάλοι ζωγράφοι δημιούργησαν χαρακτικά έργα με ακουαφόρτε: οι Ιταλοί Τιέπολο, Καναλέτο και Πιρανέζι και ο Ισπανός Γκόγια.
Ακολούθησε, έως τα μέσα του 19ου αι., περίοδος μεγάλης καλλιτεχνικής παρακμής, ώσπου ο Γάλλος χαράκτης Σαρλ Μεριόν αναβίωσε την τεχνική της α. Στο δεύτερο μισό του αιώνα πολλοί καλλιτέχνες ενδιαφέρθηκαν ζωηρά για το είδος αυτό της χαρακτικής και το καλλιέργησαν με πάθος. Από αυτούς διακρίθηκαν για την εξαιρετική ποιότητα και τον αριθμό των χαλκογραφιών τους οι Γάλλοι ιμπρεσιονιστές Ντεγκά, Μανέ, Πισαρό και ο Αμερικανός Χουίσλερ, που ορισμένοι κριτικοί τον θεωρούν ως τον μεγαλύτερο δεξιοτέχνη της α. του 19ου αι.
Ωστόσο, και κατά τη διάρκεια του 20ού αι. πολλοί από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες χρησιμοποίησαν την α. ως εκφραστικό μέσο. Περίφημα είναι τα χαράγματα με α. του Πικάσο και του Σαγκάλ. Μεγάλη σημασία αποδίδει επίσης η κριτική στις χαλκογραφίες του Τζιόρτζιο Μοράντι, που θεωρούνται από τις σταθερότερες αξίες της τέχνης της εποχής μας.
Από τους Έλληνες χαράκτες, ο Δημήτριος Γαλάνης (1882-1966) γνώρισε παγκόσμια φήμη. Εργάστηκε στο Παρίσι και αναγνωρίζεται ως ο αναμορφωτής της χαρακτικής του 20ού αι. Ανανεώνοντας παλιές τεχνικές, κατόρθωσε να τις προσαρμόσει στις εικαστικές αντιλήψεις της εποχής του, για να εκφράσει με αυτές την προσωπική του ευαισθησία και την πλαστική πληρότητα των μορφών του. Αξιόλογα επίσης έργα με α. δημιούργησαν ο Άγγελος Θεοδωρόπουλος (1889-1965), που διακρίθηκε κυρίως ως ξυλογράφος, και ο Γιάννης Κεφαλληνός (1894-1957), βαθύς γνώστης της τεχνικής και δάσκαλος των νεότερων Ελλήνων χαρακτών.
Τεχνική. Πρώτα ετοιμάζεται η μήτρα, δηλαδή μια πλάκα χαλκού ή ψευδάργυρου, επάνω στην οποία οι γραμμές του σχεδίου μετατρέπονται σε εγκοπές διαφορετικού πλάτους και βάθους, που παράγονται από τη διάβρωση ενός οξέος. Το οξύ αυτό μπορεί να είναι νιτρικό οξύ σε διάλυση ή ένα μείγμα γνωστό ως ολλανδικό διαβρωτικό (χλωρικό οξύ, χλωρικά άλατα του ποτασσίου και νατρίου, νερό). Για να οξειδωθεί η πλάκα μόνο στα επιθυμητά σημεία, θερμαίνεται και καλύπτεται με ειδικό μαύρο βερνίκι παρασκευασμένο από κερί, μαστίχα και άσφαλτο. Με το ίδιο ή άλλο μονωτικό βερνίκι προστατεύεται επίσης και η πίσω πλευρά της πλάκας. Έπειτα, σύμφωνα με το σχέδιο, αφαιρείται με ατσάλινες βελόνες το βερνίκι και αποκαλύπτεται το μέταλλο. Τέλος, η πλάκα εμβαπτίζεται στο οξύ, όπου όσο περισσότερο παραμένει τόσο βαθύτερες γίνονται οι εγκοπές. Η επεξεργασία αυτή ονομάζεται διάβρωση. Έπειτα η πλάκα καθαρίζεται, επιμελανώνεται και περνά κάτω από το πιεστήριο για να τυπωθεί στο χαρτί. Φυσικά μια μόνο διάβρωση προκαλεί εγκοπές ισοβαθείς και συνεπώς στην εκτύπωση τα αντίστοιχα σημεία έχουν όλα την ίδια τονική ένταση. Για να επιτευχθούν σημεία διαφορετικής τονικής αξίας, η επεξεργασία της πλάκας γίνεται συνήθως με ποικίλους τρόπους: με διάφορες βελόνες, με τη ρύθμιση της πίεσης του χεριού ώστε να χαράζεται το μέταλλο βαθύτερα ή ρηχότερα, με διαδοχικές διαβρώσεις, για να επιδρά το οξύ περισσότερο χρόνο σε ορισμένα σημεία. Είναι γνωστά, για παράδειγμα, χαρακτικά έργα του Ντεγκά που χρειάστηκαν έως είκοσι διαβρωτικές φάσεις. Δοκίμιο ονομάζεται το σχέδιο που εκτυπώνει ο χαράκτης έπειτα από μια φάση ή στο τέλος της εργασίας, για να την ελέγξει. Το δοκίμιο αυτό έχει συχνά μεγάλη αξία γιατί είναι μοναδικό. Η α. μπορεί να συνδυαστεί και με άλλες τεχνικές όπως η ακουατίντα (βλ. λ.), η ξηρογλυφία (βλ. λ.) κ.ά.
Εκτύπωση ακουαφόρτε. Η πλάκα και το χαρτί που θα τυπωθεί τοποθετούνται το ένα επάνω στο άλλο σε μία συρόμενη βάση και υποβάλλονται στην πίεση μεταλλικού κυλίνδρου.
Χαραγμένη πλάκα χαλκού (φωτ. Italy’s News).
«Καλάθι με φρούτα», χαλκογραφία του χαράκτη Δ. Γαλάνη (Αθήνα, Εθνική Πινακοθήκη· φωτ. Μ. Σκιαδαρέση).
«Χωριάτικος χορός». Μία από τις καλύτερες χαλκογραφίες του Άλμπρεχτ Ντίρερ (1471–1528).
«Νεκρή φύση με αντικείμενα». Χαρακτικό έργο με ακουαφόρτε του Τζιόρτζιο Μοράντι.
Χαρακτικό του ζωγράφου Ρέμπραντ, που τιτλοφορείται «Οι τρεις Σταυροί».
II
(Χημ.). Βλ. λ. νιτρικό οξύ.

Dictionary of Greek. 2013.

Игры ⚽ Поможем написать курсовую

Look at other dictionaries:

  • Ισπανία — Επίσημη ονομασία: Βασίλειο της Ισπανίας Έκταση: 504.782 τ. χλμ. Πληθυσμός: 40.037.995 (2001) Πρωτεύουσα: Μαδρίτη (2.882.860 κάτ. το 2000)Κράτος της νοτιοδυτικής Ευρώπης, στην Ιβηρική χερσόνησο. Συνορεύει στα ΒΑ με τη Γαλλία και την Ανδόρα, στα Δ… …   Dictionary of Greek

  • ξηρογλυφία — (pointe seche). Τεχνική της χαρακτικής, που συνίσταται στην απευθείας χάραξη της μεταλλικής πλάκας με βελόνη από ατσάλι. Με τον τρόπο αυτό τα χαράγματα μπορούν να φτάσουν στο ίδιο βάθος, όπως τα χαράγματα με ακουαφόρτε, η ξ. όμως έχει το… …   Dictionary of Greek

  • χαλκογραφία — Ο όρος χ., που ετυμολογικά έπρεπε να σημαίνει μόνο χαρακτική σε χαλκό, απέκτησε από καιρό ευρύτερο νόημα, περιλαμβάνοντας κάθε κοίλη χαρακτική σε οποιοδήποτε μέταλλο, με ποικίλες τεχνικές μεθόδους (ακουαφόρτε, ακουατίντα, καλέμι, μαλακό κερί,… …   Dictionary of Greek

  • χαρακτική — Με την ονομασία αυτή χαρακτηρίζεται το σύνολο των γραφικών μεθόδων που περιλαμβάνουν την αποτύπωση ενός σχεδίου επάνω σε μόνιμη μήτρα και από εκεί τη μεταφορά του σε χαρτί ή άλλο υλικό. Η αποτύπωση του σχεδίου στη μήτρα γίνεται με την τεχνική της …   Dictionary of Greek

  • ακουατίντα — Μέθοδος χαρακτικής σε μέταλλο (χαλκό ή ψευδάργυρο). Μπορεί να δώσει θαυμάσια ζωγραφικά αποτελέσματα, που θυμίζουν κάπως σχέδια που έχουν γίνει με πινέλο και σινική μελάνη ή σέπια. Ιστορία. Η εφεύρεση της μεθόδου αποδίδεται γενικά στον Γάλλο… …   Dictionary of Greek

  • γκραβούρα — Είδος έντυπης παράστασης, κυρίως σε χαρτί ή παρόμοιο υλικό. Δημιουργείται με τη βοήθεια ειδικών πλακών, στις οποίες έχει χαραχτεί το σχέδιο που προορίζεται για εκτύπωση. Οι παραστάσεις αυτές έχουν αισθητική αξία και κοσμούν συνήθως σελίδες… …   Dictionary of Greek

  • νιτρικός — ή, ό (Α νιτρικός, ή, όν) [νίτρο(ν)] νεοελλ. 1. αυτός που ανήκει ή αναφέρεται στο νίτρο ή αυτός που περιέχει νίτρο 2. χημ. χαρακτηρισμός τών αλάτων και τών εστέρων τού νιτρικού οξέος (α. «νιτρικό αμμώνιο» β. «νιτρικό κάλιο» γ. «νιτρικός… …   Dictionary of Greek

  • Αλτντόρφερ, Άλμπρεχτ — (Albrecht Altdorfer, 1480 – 1538). Γερμανός ζωγράφος και χαράκτης. Ελάχιστες πληροφορίες υπάρχουν για τη ζωή του. Γεννήθηκε πιθανώς στο Ρέγκενσμπουργκ· το 1499 έφυγε από την πόλη αυτή για να ακολουθήσει τον πατέρα του, αλλά ξαναγύρισε το 1505.… …   Dictionary of Greek

  • Πιρανέζι, Τζοβάννι Μπατίστα — (Piranesi, Μολιάνο, Βένετο 1720 – Ρώμη 1778). Ιταλός χαράκτης, αρχιτέκτονας και διοκιμιογράφος. Ο μεγαλύτερος Ιταλός χαράκτης του 18ου αι. προτιμούσε να αυτοκαλείται βενετσιάνος αρχιτέκτονας· κι αυτό όχι μόνο επειδή η πρώτη του διαμόρφωση στη… …   Dictionary of Greek

  • Σάθερλαντ, Γκράχαμ — (Sutherland). Άγγλος ζωγράφος, χαράκτης και γλύπτης (Λονδίνο 1903). Σπούδασε στη σχολή καλών τεχνών του Γκόλυτσμιθ του Λονδίνου και ασχολήθηκε με τη χαρακτική τέχνη χρησιμοποιώντας το ακουαφόρτε. Αργότερα, (1930), ασχολήθηκε με τη ζωγραφική,… …   Dictionary of Greek

Share the article and excerpts

Direct link
… Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”